Wiek od 0 do 3 roku życia
Okres niemowlęctwa jest dla dziecka czasem dużych zmian, także w zakresie rozwoju mowy. Przez pierwsze miesiące życia dziecko najpierw głuży, później gaworzy i powtarza.
Głużenie występuje ok. 2 –3 miesiąca życia i charakteryzuje się wydawaniem spontanicznych dźwięków, niewystępujących w języku polskim. Gaworzenie pojawia się ok. 6 miesiąca i sprawia, że dziecko powtarza dźwięki zasłyszane z otoczenia. W okolicach 10 miesiąca życia można zauważyć u dziecka echolalie, czyli powtarzanie dźwięków z otoczenia, jak również tych wydawanych przez siebie.
Dziecko kończące pierwszy rok życia zna samogłoski (a, o, e, u, i, y, i) spółgłoski m, p, b, t, d . Między drugim i trzecim rokiem życia dziecko utrwala te głoski i zaczyna posługiwać się wyrazami. Rozumie mowę innych i poszerza zasób słownictwa czynnego i biernego. Potrafi wymawiać kolejne głoski -pi,bi, mi, t, d, n, ki, j, ś, ź, ć, dź, ch, w, wi, f, fi.
Rodzice mogą wspomóc rozwój mowy dziecka w tym okresie poprzez ćwiczenia i zabawy logopedyczne.
Ćwiczenie nr 1 –Masaż logopedyczny dla niemowlaków i nie tylko
Materiały potrzebne do przeprowadzenia ćwiczenia:
-szczoteczka do mycia zębów dla niemowląt (nakładana na palec)
Opis ćwiczenia: Przed przystąpieniem do masażu rodzic dokładnie myje ręce i nakłada szczoteczkę do mycia zębów dla niemowląt na palec wskazujący. Jeżeli dziecko jest w dobrym nastroju może rozpocząć masaż, jednak przez cały czas jego trwania rodzic powinien kontrolować zachowanie dziecka i odczytywać jego reakcje.
Dla malutkiego dziecka masaż logopedyczny może być nieprzyjemny, ale nie stanowi to reguły. Masaż warto rozpocząć od języka, ponieważ ma największe znaczenie dla rozwoju mowy. Rodzic dotyka czubek języka dziecka palcem wskazującym z nakładką i delikatnie masuje na powierzchni grzbietowej kolistymi ruchami, stopniowo przesuwając się do nasady języka (do momentu wystąpienia odruchu wymiotnego).
Następnie rodzic w ten sam sposób masuje boki i dolną powierzchnię języka. Na koniec można złapać język za jego czubek palcem wskazującym i kciukiem i delikatnie rozgniatać. Wykorzystując ten chwyt rodzic może podnieść język delikatnie do góry, przesunąć na boki i lekko cofnąć (należy pamiętać, aby wszystkie ruchy języka wykonywać w obrębie jamy ustnej).
Po masażu języka rodzic może przejść do masowania podniebienia i policzków. Podobnie jak w przypadku języka palcem wskazującym rodzic kreśli koliste ruchy po podniebieniu od dziąseł w stronę gardła, raz po jednej, raz po drugiej stronie linii środkowej.
Po podniebieniu przychodzi czas na policzki, które należy masować od wewnętrznej strony. Kolejnym miejscem masażu są dziąsła. Dolne masujemy od góry do dołu, górne zaś odwrotnie. Warto także wykonać masaż warg. Rodzic układa kciuki pod brodą dziecka a palcami wskazującymi delikatnie rozciąga i ściąga wargi dziecka. Przy okazji tego masażu można wypowiadać wyrazy rozpoczynające się na głoski (m, p, b, w, f). Kończąc masaż masujemy jeszcze zewnętrzna stronę policzków i mięsień okrężny warg.
Zabawa nr 2 –Wylosuj ćwiczenie
Materiały potrzebne do przeprowadzenia ćwiczenia:
-kartki papieru technicznego, kolorowe kredki, nożyczki
Opis zabawy:
Rodzic przygotowuje kartki o wymiarach 10cm na 10 cm, na których narysuje lub przyklei następujące obrazki: filiżankę z gorącą herbatą, konia, źrebaka, ziewającą buzię, całusa, baloniki, sowę, rybkę, wóz strażacki, karetkę pogotowia i koci grzbiet.
Przygotowane obrazki rodzic rozkłada rysunkiemdo dołu na stoliku i prosi dziecko, aby wylosowało jeden kartonik oraz zobaczyło, co należy wykonać.
Jeżeli dziecko wylosowało:
filiżankę z gorącą herbatą –musi na nią podmuchać, żeby ja ostudzić
konia –musi parsknąć jak duży koń
źrebaka –powinno pokazać, jak potrafi kląskać
ziewającą buzię –demonstruje, jak ziewa rano, gdy się przebudzi
całusa –przesyła całusa rodzicowi
baloniki –powoli wypuszcza powietrze z nadętych policzków
sowa –wydaje dźwięk podobny pi pohukiwania sowy (hu-hu)
wóz strażacki –wydaje dźwięk jadącego wozu strażackiego (e-o-e-o)
karetka pogotowia –wydaje dźwięk jadącej karetki pogotowia (i-o-i-o)
koci grzbiet –wypręża język w buzi tak, jak kot wypręża dźwięk.
Zabawa kończy się w momencie odkrycia wszystkich kart i wykonania wszystkich czynności. Za piękną pracę rodzic nagradza dziecko pochwałą i podaje dziecku wodę do picia, ponieważ może jej potrzebować po takich ćwiczeniach.
Cele zabawy:stymulacja rozwoju mowy,usprawnienie narządów artykulacyjnych,stymulacja układu oddechowego, pobudzanie czucia głębokiego